ရွေးကောက်ပွဲဖြစ်စဉ်တွင် အရေးကြီးဆုံးအခန်းကဏ္ဍ မှာ ပါဝင်သည့် မဲဆန္ဒရှင်များနှင့် ပတ်သက်သည့် အကြောင်းအရာများကို STEP Democracy (ရှေ့သို့မြန်မာ) က ထုတ်ဝေထား သည့် သုတေသနစာတမ်းမှ အချက်များကို ဖော်ပြသွားမည်ဖြစ် သည်။ ဒီမိုကရေစီစံနှုန်းနှင့် ကျင်းပသော ရွေးကောက်ပွဲများတွင် နိုင်ငံသားတိုင်း၏ မဲပေးမှုသည် အရေးပါသကဲ့သို့ ကိုယ်စား လှယ်လောင်းများ အကဲဖြတ်ခြင်း၊ ရွေး ကောက်ပွဲဆိုင်ရာအချက်အလက်များ စုဆောင်း ခြင်းတို့အပြင် မဲဆန္ဒရှင်များကိုယ်တိုင် ပြုလုပ်ရမည့် မဲစာရင်းစစ်ဆေးခြင်း၊ ရွေးကောက်ပွဲနေ့တွင် မဲပေးခြင်းစသဖြင့် မဲဆန္ဒ ရှင်များ လုပ်ဆောင်ရမည့် အချက်များကို အောက်ပါအတိုင်းဖော်ပြလိုက်သည်။
ရွေးကောက်ပွဲဖြစ်စဉ်တွင် မဲဆန္ဒရှင်များ၏ အခန်း ကဏ္ဍ သည် အလွန်အရေးကြီး လှပါသည်။ အဘယ့်ကြောင့်ဆိုသော်မဲဆန္ဒရှင်များ၊ မဲပေးခွင့်ရှိသူများပါဝင်မှ သာလျှင် အားလုံးပါဝင်မှုရှိသည့် ဒီမိုကရေစီနည်းလမ်းကျသော ရွေးကောက်ပွဲများဖြစ်ပေါ်လာ မည်ဖြစ်သောကြောင့်ဖြစ်ပါသည်။ မဲဆန္ဒရှင်ပြည်သူလူထုအနေဖြင့် ရွေးကောက်ပွဲ စက်ဝန်း၏ အဆင့်တိုင်းတွင်ပါဝင်နိုင်ပြီးအဓိကအားဖြင့်
(၁) ရွေးကောက်ပွဲနှင့်သက်ဆိုင်သောအချက်အလက်များကောက်ယူစုဆောင်းခြင်း
(၂) မိမိတို့မဲဆန္ဒနယ်တွင်ဝင်ရောက်ယှဉ်ပြိုင်ကြမည့်ကိုယ်စားလှယ်လောင်းများအား အကဲဖြတ်ခြင်း
(၃) မဲဆန္ဒရှင်ဆိုင်ရာအသိပညာများအားတစ်ဆင့်ပြန်လည်ဖြန့်ဝေပေးခြင်း
(၄) မဲဆန္ဒရှင်စာရင်းတွင် မိမိအမည်ပါမပါကိုသွားရောက်စစ်ဆေးခြင်း
(၅) မဲရုံတွင်စေတနာ့ဝန်ထမ်းအဖြစ်ပါဝင်ခြင်း
(၆) ရွေးကောက်ပွဲတွင်ပါဝင်မဲပေးခြင်း
(၇) ရွေးကောက်ပွဲလေ့လာစောင့်ကြည့်ခြင်းတို့ဖြစ်ပါသည်။
(၁) ရွေးကောက်ပွဲနှင့်သက်ဆိုင်သောအချက်အလက်များကောက်ယူစုဆောင်းခြင်း
သတင်းအချက်အလက်သည် ရွေးကောက်ပွဲတွင် မဲဆန္ဒရှင်များအတွက် အလွန် အရေးကြီးပါသည်။ ရွေးကောက်ပွဲဆိုင်ရာအချက်အလက်များ၊ မဲပေးပုံနည်းလမ်းများ၊ ရွေးကောက်ပွဲကျင်းပမည့်ရက်၊ မဲဆန္ဒရှင်စာရင်းပြင်ဆင်ရမည့်ရက်၊ မဲဆန္ဒရှင်စာရင်း ထုတ်ပြန်ကြေညာမည့်နေ့ရက်အစရှိသော သတင်းအချက်အလက်များကို ရရှိရန်အရေး ကြီးပါသည်။ ထိုသို့ကောက်ယူရရှိသောအချက်အလက်များသည် မိမိရပ်ရွာလူ့အဖွဲ့ အစည်းမှ အခြားသောသူများအား ပြန်လည်ပြောပြနိုင်ရန်၊ သတင်းမှားများအား ဝေဖန် ဆန်းစစ်နှိုင်းယှဉ်နိုင်ရန်အထောက်အကူပြုပါသည်။
သတင်းအချက်အလက်များကို သက်ဆိုင်ရာရပ်ကွက်၊ ကျေးရွာ၊ မြို့နယ်များရှိ ရွေးကောက်ပွဲကော်မရှင်အဖွဲ့ခွဲရုံးများ၊ အရပ်ဖက်လူမှု့အဖွဲ့အစည်းများ၊ လူမှုကွန်ရက်၊ ရုပ်သံမီဒီယာများ၊ သတင်းစာ၊ ဂျာနယ်များ၊ ကိုယ်စားလှယ်လောင်းများနှင့် နိုင်ငံရေး ပါတီများထံမှ အလွယ်တကူရရှိနိုင်ပါသည်။
(၂) မိမိတို့မဲဆန္ဒနယ်တွင် ဝင်ရောက်ယှဉ်ပြိုင်ကြမည့် ကိုယ်စားလှယ်လောင်းများအား အကဲဖြတ်ခြင်း
ဒီမိုကရေစီစနစ်တွင် မဲပေးခြင်းသည် မိမိတို့၏ အရေးကိစ္စများကို ကိုယ်စားပြု ဆောင်ရွက်ပေးနိုင်မည့်သူများကို ရွေးချယ်တင်မြေ§ာက်ရခြင်းဖြစ်သည်။ ထို့ကြောင့် မဲပေးရွေးချယ်မည့်သူသည် မိမိ၏လိုလားချက်များကို အမှန်တကယ်အလေးထား ဆောင်ရွက်နိုင်မည့်သူဖြစ်ရန် အရေးကြီးသည်။ သို့အတွက် မိမိမဲဆန္ဒနယ်တွင် ဝင်ရောက်ယှဉ်ပြိုင်သော ကိုယ်စားလှယ်လောင်းများ၏ မဲဆွယ်ကတိကဝတ်များနှင့် ၎င်းတို့၏ အရည်အချင်းများကို သိရှိလေ့လာဆန်းစစ်၍ မှန်ကန်စွာရွေးချယ်ဆုံးဖြတ် ကြရမည်ဖြစ်သည်။ အောက်ဖော်ပြပါ အဆင့်(၇)ဆင့်သည် ကိုယ်စားလှယ်လောင်းအား အကဲဖြတ်နိုင်ရန်ကူညီပေးနိုင်မည်ဖြစ်သည်။
အဆင့် ၁။ မိမိရပ်ရွာတွင်မည်သို့သော ကိုယ်စားလှယ်လောင်းများ ဝင်ရောက်ယှဉ်ပြိုင် နေသည်ကို ဖော်ထုတ်ပါ။
အဆင့် ၂။ ကိုယ်စားလှယ်လောင်းများနှင့်ပတ်သက်သော သတင်းအချက်အလက်များ ကိုရှာဖွေရန်။
- ရွေးကောက်ပွဲကော်မရှင်၏ အင်တာနက်စာမျက်နှာတွင် ဖော်ပြသောကိုယ်ရေး အချက်အလက်များ
- သက်ဆိုင်ရာစည်းရုံးရေးရုံးများမှ ထုတ်ပြန်သောအချက်အလက်များ
- သတင်းထုတ်ပြန်ချက်၊ သတင်းစာရှင်းလင်းပွဲများကို စောင့်ကြည့်ခြင်း
- သတင်းစာများတွင်ဖော်ပြထားသော ကိုယ်စားလှယ်လောင်းများနှင့် ပတ်သက်သော သတင်း အချက်အလက်များ
- ရုပ်မြင်သံကြားမှထုတ်လွင့်သောအချက်အလက်များ
- ကိုယ်စားလှယ်လောင်း၏ပြောကြားသောမိန့်ခွန်းများ
- စည်းရုံးရေးဆိုင်ရာစာအုပ်စာတမ်းများ
- ပါတီများ၏အင်တာနက်စာမျက်နှာ
- ဖေ့စ်ဘွတ်ကဲ့သို့သော လူမှုကွန်ရက်မှတစ်ဆင့်စောင့်ကြည့်လေ့လာခြင်း
- CSO, NGO များမှ ထုတ်ပြန်သော မဲဆန္ဒရှင်သတင်းအချက်အလက် ထုတ်ပြန်ချက်များ
- ဒေသခံကိုယ်စားလှယ်လောင်းများနှင့်တွေ့ဆုံးမေးမြန်းချက်များ
အဆင့် ၃။ လတ်တလောဖြစ်ပေါ်နေသောကိစ္စရပ်များအပေါ် ကိုယ်စားလှယ်လောင်း၏ ရပ်တည်ချက်
အဆင့် ၄။ ကိုယ်စားလှယ်လောင်း၏ ခေါင်းဆောင်မှုစွမ်းရည်ကို အကဲဖြတ်ပါ။ ခေါင်းဆောင်ကောင်းဆိုသည်မှာ
- ရိုးသားမှု၊ ပွင့်လင်းမှု၊ အကျပ်အတည်းများကြားတွင် အလုပ်လုပ်နိုင် မှုရှိရဲ့လားထည့်သွင်းစဉ်းစားရမည်။
- ဒေသတွင်း ကိုယ့်ရပ်ရွာအတွင်း ဖြစ်ပေါ်နေသည့် အဓိကကျသော အရေးကိစ္စရပ်များကို အမှန်တကယ်နားလည်မှုရှိရဲ့လားသိရမည်။
- ကိုယ်စားလှယ်လောင်း၏ နောက်ခံအချက်အလက်များနှင့်အတွေ့အကြုံ
- အရေးကိစ္စများ၊ အလုပ်တာဝန်များအတွက်ကြိုတင်ပြင်ဆင်ထားမှုရှိရမည်။
- နိုင်ငံရေးနှင့်ပတ်သက်သည့် အတွေ့အကြုံ (လူထုလှုပ်ရှားမှုများတွင်ပါဝင်ပတ်သက်မှု)
- အခြေခံကျတဲ့ အရေးကိစ္စတွေကို ဆောင်ရွက်သည့် နေရာမှာ လူထုကိုတကယ် ကိုယ်စားပြုနိုင်ခြင်း ရှိ၊ မရှိ
- ဒေသတွင်းလတ်တလော တွေ့ကြုံခံစားနေရသော ကိစ္စရပ်များကို အမှန်တကယ် နားလည်နိုင် စွမ်းရှိ မရှိ
- ဒေသတွင်းလတ်တလောတွေ့ကြုံခံစားနေရသော ကိစ္စရပ်များကို အမှန်တကယ်နားလည်နိုင်စွမ်းရှိ၊မရှိ
- ကိုယ်စားလှယ်လောင်း၏ မဲဆွယ်စည်းရုံးမှုကို လေ့လာခြင်း
- Campaign Material များကို ပြန်လည်သုံးသပ်ခြင်း
အဆင့် ၅။ ရလာသောအချက်အလက်များကိုစိစစ်ပါ
- အချက်အလက်များကိုစီစဉ်မှု၊ နှိုင်းယှဉ်မှုများ ပြုလုပ်သင့်သည်။
- ရလာသောသတင်းအချက်အလက်များကို အောက်ပါမေးခွန်းများအား မေးမြန်းခြင်းဖြင့် ပြန်လည်သုံးသပ်သင့်သည်။
- မည်သည့်ကိုယ်စားလှယ်လောင်းသည် ရပ်ရွာတွင်ဖြစ်ပေါ်နေသော ကိစ္စရပ်များတွင် မိမိနှင့် အနီးစပ်ဆုံးတူညီမှုရှိသလဲ
- မည်သည့်ကိုယ်စားလှယ်လောင်းသည် မဲဆွယ်စည်းရုံးမှုများကို မျှမျှတတလုပ် ဆောင်သွားသလား
- မည်သူသည် ဖြစ်ပေါ်နေသော အရေးကိစ္စများအပေါ်ဘယ်လောက်အထိ သိထားသလဲ
- မည်သည့်ကိုယ်စားလှယ်လောင်းမှာ သင်ရှိစေချင်တဲ့ခေါင်းဆောင်မှုစွမ်းရည်/ အရည်အချင်းတွေရှိကြောင်း လေ့လာသုံးသပ်မိပါသလား
အဆင့် ၆။ ကိုယ်စားလှယ်လောင်းအပေါ် အခြားသူများ၏ ထင်မြင်ယူဆချက်၊ အမြင် များကို လေ့လာပါ။
- ကိုယ်စားလှယ်လောင်းကို အခြားသူများက မည်သို့မြင်သလဲ
- ဒေသတွင်းဖြစ်နေတဲ့ ကိစ္စရပ်တွေကို ထက်ထက်မြက်မြက်ကိုင်တွယ်ဖြေရှင်းနိုင်လား
- ကိုယ့်ရပ်ရွာထဲကသူတွေရဲ့ဆန္ဒသဘောထားများကိုမေးမြန်းခြင်း (မိသားစုမဟုတ်သည့်သူများ- ဥပမာ – စျေးဆိုင်ရှင်၊ အိမ်နီးနားချင်း၊ နိုင်ငံရေး စိတ်ဝင်စားသူ၊ နိုင်ငံရေးနှင့်ပတ်သက်ပြီး တက်ကြွစွာလုပ်ဆောင်နေသည့် စေတနာ့ဝန်ထမ်းများ)
- ကိုယ်စားလှယ်လောင်းကို ပံ့ပိုးပေးနေသူများ၊ ထောက်ခံနေသူများ ထိုသို့ထောက် ခံပေးနေခြင်း၏ အကြောင်းအရင်း(ဥပမာ။ စီးပွားရေးသမားများ၊ ထင်ပေါ်ကျော်ကြားလူသိများသူများ၊ စသည်ဖြင့်)
- ထောက်ခံအားပေးနေသောအစုအဖွဲ့များ၏ရပ်တည်ချက်
အဆင့် ၇။ မိမိလိုလားသည့် ကိုယ်စားလှယ်လောင်းအား ရွေးချယ်ဆုံးဖြတ်ပါ
ကိုယ်စားလှယ်လောင်းအား ရွေးချယ်ရာတွင် နည်းလမ်းနှစ်ခုဖြင့် အကဲခတ်ဆုံး ဖြတ်နိုင် သည်။
- ကိုယ်စားလှယ်လောင်းများ အဓိကထားသည့် Issue (ကိစ္စရပ်များ)
- ကိုယ်စားလှယ်လောင်း၏ ခေါင်းဆောင်မှုအရည်အချင်းနှင့်အတွေ့အကြုံ
(၃) မဲဆန္ဒရှင်များအား အသိပညာပေးခြင်း
ရွေးကောက်ပွဲမကျင်းပမီကာလတွင် သက်ဆိုင်ရာအရပ်ဖက်အဖွဲ့အစည်းများ၊ တာဝန်ရှိသူများ၊ အစိုးရမဟုတ်သော အဖွဲ့အစည်းများမှ မဲဆန္ဒရှင်အသိပညာပေး ခြင်းသင်တန်းများကို ဖွင့်လှစ်ပို့ချပါသည်။ ရွေးကောက်ပွဲကော်မရှင်မှလည်း ရွေးကောက်ပွဲဆိုင်ရာ သတင်းအချက်အလက်များကို အခါအားလျော်စွာ ထုတ် ပြန်ပေးပါသည်။ ယင်းတို့မှ ရရှိသောအချက်အလက်သတင်းမှန်များပေါ်တွင် အခြေခံ၍ မိမိတို့ရွာ၊ မြို့နယ်များမှ ပြည်သူလူထုများအား မဲပေးပုံမဲပေးနည်းများ၊ ရွေးကောက်ပွဲဆိုင်ရာ အသိပညာဖြန့်ဝေခြင်း၊ မျှဝေခြင်းများ ပြုလုပ်ခြင်းဖြင့်လည်း ပါဝင်နိုင်ပါသေးသည်။
(၄) မဲရုံတွင် စေတနာ့ဝန်ထမ်းအဖြစ် ပါဝင်ခြင်း
နောက်ထပ်ပါဝင်နိုင်သည့် နည်းလမ်းတစ်ခုမှာ မဲရုံတွင် စေတနာ့ဝန်ထမ်းအဖြစ် ပါဝင်ဆောင်ရွက်ခြင်းဖြစ်ပါသည်။ မိမိတို့အနေဖြင့် မိမိတို့ရပ်ရွာကို မဲရုံများ တွင် မဲရုံအဖွဲ့ဝင်များဖြစ်သည့် မဲလက်မှတ်ထုတ်ပေးသူ၊ မဲလက်မှတ်စစ်ဆေးသူအစရှိသည့် နေရာများမှလည်း ကူညီပေးနိုင်ပါသေးသည်။ ထိုသို့ပါဝင် ကူညီရန်အတွက် သက်ဆိုင်ရာ ရပ်/ကျေးကော်မရှင်အဖွဲ့ခွဲရုံးများနှင့်ဆက်သွယ်ဆောင်ရွက်နိုင်ပါသေး သည်။
(၅) မဲဆန္ဒရှင်စာရင်းကို သွားရောက်စစ်ဆေးခြင်း
မဲဆန္ဒရှင်များအနေဖြင့် မိမိတို့၏ မဲစာရင်းကို စစ်ဆေးရန်လိုအပ်ပါသည်။မဲစာရင်းတွင် ပါဝင်သောသူများသာ မဲပေးခွင့်ရရှိမည်ဖြစ်ပါသည်။ မိမိတို့အမည်စာရင်းမပါလျှင်သော်လည်းကောင်း၊ အချက်အလက်များ မှားယွင်းနေလျှင်လည်းကောင်း၊ အခြားသော သေဆုံးသူများ၏အမည်များပါဝင်နေ လျှင်သော်လည်းကောင်း ပြင်ဆင်ဖြည့်စွက်၊ ပယ်ဖျက်ခြင်းများ ဆောင်ရွက်ရန်လိုအပ်ပါသည်။မိမိတို့ရပ်ရွာမှ ပြည်သူများအားလည်း မဲဆန္ဒရှင်စာရင်းထုတ်ပြန်ခြင်းအားသွား ရောက်စစ်ဆေးရန် တိုက်တွန်းခြင်းများလည်း လုပ်ဆောင်နိုင်ပါသည်။
(၆) ရွေးကောက်ပွဲနေ့တွင် ပါဝင်မဲပေးခြင်း
ရွေးကောက်ပွဲနေ့တွင် မိမိကိုယ်တိုင်မဲရုံသို့သွား၍ မိမိရွေးချယ်လိုသော ကိုယ်စားလှယ်လောင်းကို လွတ်လပ်စွာဆန္ဒမဲပေးနိုင်သည်။ ရွေးကောက်ပွဲတွင် ကိုယ်တိုင် ကိုယ်ကျပါဝင်မဲပေးခြင်းဖြင့် ဒီမိုကရေစီဖြစ်စဉ်တွင် တက်ကြွနိုင်ငံသားတစ်ဦးအနေဖြင့်ပါဝင်နိုင်ပါသည်။
(၇) ရွေးကောက်ပွဲ လေ့လာစောင့်ကြည့်ခြင်း
မဲဆန္ဒရှင်ပြည်သူများအနေဖြင့် ရွေးကောက်ပွဲဖြစ်စဉ်တစ်ခုလုံးကိုသော်လည်းကောင်း၊ ရွေးကောက်ပွဲနေ့တွင် မဲရုံများတွင် မဲပေးနေမှုကိုလည်းကောင်း ရွေးကောက်ပွဲကော်မရှင်မှ သတ်မှတ်ပြဌာန်း ထားသောလုပ်ထုံးလုပ်နည်းများနှင့် အညီလေ့လာစောင့်ကြည့်နိုင်ပါသည်။ မိမိမဲပေးခဲ့သော မဲရုံးတွင် မဲရေတွက်ခြင်းကို လေ့လာစောင့်ကြည့်နိုင်ပါသည်။