MYANMAR INFO DIGEST

မြန်မာနိုင်ငံတွင် အဂတိလိုက်စားမှု တိုက်ဖျက်ရေးကော်မရှင်အပေါ် လူထု၏ လက်ခံနိုင်မှုမှာ လွန်စွာအားကောင်းနေသော်လည်း ယင်း၏ လုပ်ကိုင်နိုင်စွမ်းမှာ အရပ်သားများအပေါ်တွင်သာ သက်ရောက်ပြီး ခေတ်အဆက်ဆက်က အဂတိမှုမျိုးစုံ ကို နည်းပေါင်းစုံဖြင့် ကျူးလွန်ခဲ့ကြသည့် တပ်မတော်ခေါင်းဆောင်များ အပေါ် သက်ရောက်နိုင်မှုမှာမူ လုံးဝရှိမနေခြင်းမှာ ထူးပြီး မဆန်းသည့် အခြေအနေ ဖြစ်နေပါ သည်။

            သို့ရာတွင် ထိုသို့သက်ရောက်မှု မရှိခြင်း၏ နောက်ဆက်တွဲဖြစ်ရပ်များသည် မြန်မာ့လူ့ဘောင်ရှိ အဆင့်ဆင့်သော တာဝန်ရှိသူများကိုပါ လာဘ်ပေးလာဘ်ယူ မဟုတ်သည့် အဂတိလိုက်စားမှု မြောက်မြားစွာကို ကျူးလွန်ဖြစ်သွားအောင် တတ်နိုင် နေပါကြောင်း သက်သေခံနေကြပေသည်။ ထို့ကြောင့် ယခင့်ယခင်က ဌာနဆိုင်ရာ တာဝန် ရှိသူများကို အဆင်ပြေအောင် ပေါင်းသင်းပြီး လုပ်ပိုင်ခွင့်ပါမစ်နှင့် အကျိုး အမြတ် ရယူနေကျ စီးပွားရေးလုပ်ငန်းရှင်များက ယခုခေတ်အခင်းအကျင်းကို သဘော မကျ ဖြစ်လာကြပေသည်။ ယင်းတို့က ကိုယ်ကျိုးစီးပွား အဆင်မပြေဖြစ်ရခြင်းမှာ အဂတိ ကင်းစင်လာသဖြင့်ဟု သဘောမပေါက်ကြဘဲ လက်ရှိတာဝန်ရှိသူများ၏ အရည်အချင်းဆိုင်ရာ အားနည်းချက်ကြောင့်ဟု သဘောထားတတ်ကြပြန်သည်။

            တိုင်းဒေသကြီးဝန်ကြီးချုပ်အဆင့်မျိုးက နိုင်ငံ့ဘဏ္ဍာကို စာရင်းမကိုက်ဖြစ် နေသည့်အခါ နောင်ငါးနှစ်အတွင်း စာရင်းကိုက်သည်ထိ ပြန်လည်ဖြည့်တင်းပေး ပါမည်ဟူသော ကတိကဝတ်များဖြင့် အရစ်ကျပေးဆပ်ခွင့်ပြုပေးခြင်းများကို ကြား သိနေကြရပါသည်။ စင်စစ် ထိုသို့အခွင့်အရေးပေးမှုများသည် ရလဒ်ကောင်းကို အခြေပြုသည့် အဆုံးအဖြတ်ဟု ဆိုနိုင်မည်ဖြစ်သော်လည်း တစ်ဘက်က ကြည့်လျှင် နိုင်ငံ့ဘဏ္ဍာကို လိုသလို စီမံခွင့်အား နိုင်ငံ့ဝန်ထမ်းတစ်ယောက်အား ပေးအပ်ထားခြင်း ဖြစ်နေသဖြင့် လွန်စွာမလျော်ကန်သည့် အဆုံးအဖြတ်သာ ဖြစ်ပေသည်။ စာရင်းကွာ ဟမှုအတွက် တာဝန်အရှိဆုံး နိုင်ငံ့ဝန်ထမ်းက တာဝန်ယူ၊ တာဝန်ခံသည့်အနေဖြင့် ငွေကို ပြန်လည်ပေးဆပ်ရမည့်အပြင် ဥပဒေလုပ်ထုံးလုပ်နည်းများနှင့်အညီ အခြား သော ရာဇဝတ်မှုဆိုင်ရာ အရေးယူမှုကိုလည်း ခံယူရမည်ဖြစ်ပါသည်။ ထိုသို့မဟုတ် လျှင် နောင်လာနောက်သားများကလည်း မည်သည့်တာဝန်ယူမှု၊ တာဝန်ခံမှုကိုမျှ ထက်သန်စွာ ဆောင်ရွက်ကြတော့မည် မဟုတ်ပါ။ ယင်းသည် အဂတိလိုက်စားမှုကို တရားဝင် ကျူးလွန်ခွင့် ပေးလိုက်သည့်သဘောပင် ဆောင်နေပေသည်။

            ထို့ကြောင့် အဂတိလိုက်စားမှုနှင့် ပတ်သက်ပြီး သတင်းအချက်အလက် ရရှိနိုင်မှုသည် လွန်စွာအရေးကြီးပါသည်။ အထက်ပါဖြစ်ရပ်မျိုးတွင် မည်သည့်ဌာန များတွင် မည်သည့်စာရင်းများ ကွာဟနေသည်ဟူသည့် အချက်အလက်များ ရရှိမှသာ လျှင် အဆိုပါအဂတိများကို လူထုက သိရှိနိုင်မည်ဖြစ်ပါသည်။ ယခုအခါ ပြည်သူ့ ဘဏ္ဍာ အစီရင်ခံစာများလည်း ပေါ်ထွက်လာပြီဖြစ်သဖြင့် ယင်းသို့သော အချက်အ လက်များအား လူထုက လက်လှမ်းမီလာသည်နှင့်အမျှ အဂတိလိုက်စားမှု ဖြစ်ပွားနိုင် ခြေကို လျော့ချလာနိုင်မည်လည်း ဖြစ်ပါသည်။

            အဂတိလိုက်စားမှုဟူသည် လာဘ်ပေးလာဘ်ယူခြင်းထက်ပိုမိုကျယ်ပြန့်နက်ရှိုင်း သည့် သဘောရှိသဖြင့် လာဘ်ပေးလာဘ်ယူ မကျူးလွန်သည့်သူတစ်ဦးတစ်ယောက် ကပင်လျှင် အဂတိလိုက်စားမှုကို ကျူးလွန်နိုင်နေရာ တိုင်းသူပြည်သားတို့၏ သတင်း အချက်အလက် သိရှိပိုင်ခွင့်ကို ဖြည့်ဆည်းပေးခြင်းသည်  အဂတိလိုက်စားမှု တိုက်ဖျက်ရေးတွင် လွန်စွာ အရေးပါပါကြောင်း အသိပေး တင်ပြအပ်ပါသည်။

အယ်ဒီတာအဖွဲ့

ရွေးကောက်ပွဲ ပြီးဆုံးခဲ့သော်လည်း နောက်ဆက်တွဲဂယက်များက ယနေ့တိုင် ရိုက်ခတ်နေဆဲ ဖြစ်ပေသည်။ ပြည်ထောင်စုရွေးကောက်ပွဲကော်မရှင်သည် ခြောက် ပြစ်ကင်း သဲလဲစင်သည့် အဖွဲ့အစည်း မဟုတ်သည်မှာလည်း သေချာသလောက် ရှိပါသည်။ ထို့အတူ ရွေးကောက်ပွဲရလဒ်မှာလည်း အနိုင်ရ အမျိုးသားဒီမိုကရေစီ အဖွဲ့ချုပ်၏ မဲရရှိမှုရလဒ်များသည်လည်း အများသူငါ ထင်မှတ်ထားသည်ထိ သိသိ သာသာ သာလွန်များပြားခဲ့သည်မှာလည်း သေချာလှပါသည်။ ထို့ကြောင့် ရွေး ကောက်ပွဲလေ့လာစောင့်ကြည့်ရေးအဖွဲ့များက ရလဒ်သည် အမှားအယွင်း မကင်းနိုင်သည့်တိုင် အများစုမှာ မသမာမှု ရှိခဲ့၊ ဖြစ်ခဲ့သည်ဟု မဆိုနိုင်ကြောင်း ကောက် ချက်ချကြပါသည်။ သို့ရာတွင် တစ်နိုင်ငံလုံးအတိုင်းအတာဖြင့် ဝင်ရောက်ယှဉ်ပြိုင်  ပြီး နေရာအနည်းစုသာ အနိုင်ရခဲ့သည့် နိုင်ငံရေးပါတီကြီးနှင့် ယင်းအား ထောက် ခံသော နိုင်ငံပိုင်အင်စတီကျူးရှင်းကြီးဖြစ်သော တပ်မတော်တို့ကမူ ရွေးကောက် ပွဲပြီးဆုံးပြီး ရက် ၆ဝ နီးပါးတိုင် နည်းလမ်းပေါင်းစုံဖြင့် ရွေးကောက်ပွဲရလဒ်ကို  ကန့်ကွက်နေဆဲ ဖြစ်ပါသည်။

            ထို့ပြင် ရလဒ်မှာ မထင်မှတ်လောက်အောင် အပြတ်အသတ် အနိုင်ရသွားသည့် အခါ အနိုင်မရသည့် အခြားသော တိုင်းရင်းသားပါတီများနှင့် ညှိနှိုင်းတိုင်ပင်ကာ အစိုးရဖွဲ့ပါမှ တရားမျှတမည်ဟူသော ဝေဖန်ထောက်ပြချက်များလည်း ပေါ်ထွက် လာခဲ့ပါသည်။ တဖန် အနိုင်ရ အမျိုးသားဒီမိုကရေစီအဖွဲ့ချုပ်ကိုယ်စားလှယ်ဦးရေ ၉၂ဝ ဦးတွင် ဗမာမဟုတ်သော တိုင်းရင်းသား ပါဝင်မှုမှာ ၂၁၄ ဦး ဖြစ်ကာ ဗမာကိုယ်စားလှယ်မှာ ၇ဝ၆ ဦး ဖြစ်သဖြင့် ဗမာနှင့် ဗမာမဟုတ်သော ကိုယ်စား လှယ်အချိုးမှာ ၇၆.၇၃% နှင့် ၂၃.၂၇% ဖြစ်သည့်အတွက် ဗမာကိုယ်စားလှယ်က အများစု ဖြစ်နေကြောင်း ထောက်ပြမှုများလည်း ရှိပါသည်။ သို့ရာတွင် မြန်မာနိုင်ငံ ၏ ၂ဝဝ၄ ခုနှစ် သန်းခေါင်စာရင်းအရ ဗမာတိုင်းရင်းသားအရေအတွက်နှင့် ဗမာမဟုတ်သော တိုင်းရင်းသားများအရေအတွက်မှာ ၆၈.၇၈% နှင့် ၂၇.၆၆% ဖြစ်ရာ  နိုင်ငံ၏ လူဦးရေအချိုးအစားနှင့် ယှဉ်ကြည့်လျှင် အနိုင်ရ NLD ကိုယ်စားလှယ်များတွင် ဗမာမဟုတ်သော တိုင်းရင်းသားများ ပါဝင်မှုသည် ထိုက်သင့်လျော်ကန် နေသည်ကို တွေ့ရပါသည်။ သည်နေရာမှာ NLD ပါတီအား ပြည်ထောင်စုပါတီသဘောမဆောင်ဘဲ ဗမာပါတီသဘောသာဆောင်သည်ဟု ဝေဖန်သုံးသပ်ပြောဆို မှုများ ယနေ့တိုင်ရှိနေသေးသည်ကိုလည်း သတိပြုဆင်ခြင်ကြဖွယ် ဖြစ်ပါသည်။

            သို့ဆိုလျှင် ၂ဝ၂ဝ ရွေးကောက်ပွဲရလဒ်က နိုင်ငံ၏အနာဂတ်အတွက် မည်သည့် သတင်းစကားကို ပေးနေပါသနည်းနှင့် ယင်းသတင်းစကားကို မီဒီယာများ၊ နိုင်ငံရေးလေ့လာသုံးသပ်သူများနှင့် အရပ်ဘက်အဖွဲ့အစည်းများက မည်ကဲ့သို့ အနက်ဖွင့် နားလည်ခံယူနေကြသနည်းဆိုသည်မှာ စိတ်ဝင်စားစရာ မေးခွန်းများ ဖြစ်ကြပါသည်။ မဲဆန္ဒပေးခဲ့သည့်လူထုကြီး၏ အရေအတွက်သည် မြန်မာနိုင်ငံလူဦးရေ၏ ၇ဝ% နီးပါး ဖြစ်သဖြင့် မဲပေးသည့် လူထုအများ၏ အဆုံးအဖြတ်သည် နိုင်ငံ၏နိုင်ငံရေး ရေချိန်နှင့် အမြော်အမြင်ကို ထင်ဟပ်နေသည်ဟု ဆိုထိုက်သော်လည်း အနည်းစုဖြစ်သော အစုအဖွဲ့များက ရွေးကောက်ပွဲရလဒ်ကို လိုသလို အနက်ဖွင့်ကာ ကောက်ချက်များ၊ အကြံပြုချက်များဖြင့် မဲဆန္ဒရှင်လူထုကြီး ဝေဝါးသွားအောင် ကြိုးစား မှုများ ရှိနေသည်မှာ နိုင်ငံ၏နိုင်ငံရေးရေချိန်အပေါ် အန္တရာယ်ဖြစ်စေနိုင်သည်ဟု ဆိုရပါမည်။ ရွေးကောက်ပွဲနှင့် ရလဒ်တို့၏ တရားဝင်ဖြစ်မှုတို့ကိုလည်း မထီမဲ့မြင် ပြုရာရောက်နိုင်ကြောင်း သတိပြုနိုင်ကြပါရန် တင်ပြအပ်ပါသည်။

အယ်ဒီတာအဖွဲ့

ရွေးကောက်ပွဲဖြစ်စဉ်တွင် အရေးကြီးဆုံးအခန်းကဏ္ဍ မှာ ပါဝင်သည့် မဲဆန္ဒရှင်များနှင့် ပတ်သက်သည့် အကြောင်းအရာများကို STEP Democracy (ရှေ့သို့မြန်မာ) က ထုတ်ဝေထား သည့် သုတေသနစာတမ်းမှ အချက်များကို ဖော်ပြသွားမည်ဖြစ် သည်။ ဒီမိုကရေစီစံနှုန်းနှင့် ကျင်းပသော ရွေးကောက်ပွဲများတွင် နိုင်ငံသားတိုင်း၏ မဲပေးမှုသည် အရေးပါသကဲ့သို့ ကိုယ်စား လှယ်လောင်းများ အကဲဖြတ်ခြင်း၊ ရွေး ကောက်ပွဲဆိုင်ရာအချက်အလက်များ စုဆောင်း ခြင်းတို့အပြင် မဲဆန္ဒရှင်များကိုယ်တိုင် ပြုလုပ်ရမည့် မဲစာရင်းစစ်ဆေးခြင်း၊ ရွေးကောက်ပွဲနေ့တွင် မဲပေးခြင်းစသဖြင့် မဲဆန္ဒ ရှင်များ လုပ်ဆောင်ရမည့် အချက်များကို အောက်ပါအတိုင်းဖော်ပြလိုက်သည်။

            ရွေးကောက်ပွဲဖြစ်စဉ်တွင် မဲဆန္ဒရှင်များ၏ အခန်း ကဏ္ဍ သည် အလွန်အရေးကြီး လှပါသည်။ အဘယ့်ကြောင့်ဆိုသော်မဲဆန္ဒရှင်များ၊ မဲပေးခွင့်ရှိသူများပါဝင်မှ သာလျှင် အားလုံးပါဝင်မှုရှိသည့် ဒီမိုကရေစီနည်းလမ်းကျသော ရွေးကောက်ပွဲများဖြစ်ပေါ်လာ မည်ဖြစ်သောကြောင့်ဖြစ်ပါသည်။ မဲဆန္ဒရှင်ပြည်သူလူထုအနေဖြင့် ရွေးကောက်ပွဲ စက်ဝန်း၏ အဆင့်တိုင်းတွင်ပါဝင်နိုင်ပြီးအဓိကအားဖြင့်

(၁) ရွေးကောက်ပွဲနှင့်သက်ဆိုင်သောအချက်အလက်များကောက်ယူစုဆောင်းခြင်း

(၂) မိမိတို့မဲဆန္ဒနယ်တွင်ဝင်ရောက်ယှဉ်ပြိုင်ကြမည့်ကိုယ်စားလှယ်လောင်းများအား အကဲဖြတ်ခြင်း

(၃) မဲဆန္ဒရှင်ဆိုင်ရာအသိပညာများအားတစ်ဆင့်ပြန်လည်ဖြန့်ဝေပေးခြင်း

(၄) မဲဆန္ဒရှင်စာရင်းတွင် မိမိအမည်ပါမပါကိုသွားရောက်စစ်ဆေးခြင်း

(၅) မဲရုံတွင်စေတနာ့ဝန်ထမ်းအဖြစ်ပါဝင်ခြင်း

(၆) ရွေးကောက်ပွဲတွင်ပါဝင်မဲပေးခြင်း

(၇) ရွေးကောက်ပွဲလေ့လာစောင့်ကြည့်ခြင်းတို့ဖြစ်ပါသည်။

(၁) ရွေးကောက်ပွဲနှင့်သက်ဆိုင်သောအချက်အလက်များကောက်ယူစုဆောင်းခြင်း

            သတင်းအချက်အလက်သည် ရွေးကောက်ပွဲတွင် မဲဆန္ဒရှင်များအတွက် အလွန် အရေးကြီးပါသည်။ ရွေးကောက်ပွဲဆိုင်ရာအချက်အလက်များ၊ မဲပေးပုံနည်းလမ်းများ၊ ရွေးကောက်ပွဲကျင်းပမည့်ရက်၊ မဲဆန္ဒရှင်စာရင်းပြင်ဆင်ရမည့်ရက်၊ မဲဆန္ဒရှင်စာရင်း ထုတ်ပြန်ကြေညာမည့်နေ့ရက်အစရှိသော သတင်းအချက်အလက်များကို ရရှိရန်အရေး ကြီးပါသည်။ ထိုသို့ကောက်ယူရရှိသောအချက်အလက်များသည် မိမိရပ်ရွာလူ့အဖွဲ့ အစည်းမှ အခြားသောသူများအား ပြန်လည်ပြောပြနိုင်ရန်၊ သတင်းမှားများအား ဝေဖန် ဆန်းစစ်နှိုင်းယှဉ်နိုင်ရန်အထောက်အကူပြုပါသည်။

            သတင်းအချက်အလက်များကို သက်ဆိုင်ရာရပ်ကွက်၊ ကျေးရွာ၊ မြို့နယ်များရှိ ရွေးကောက်ပွဲကော်မရှင်အဖွဲ့ခွဲရုံးများ၊ အရပ်ဖက်လူမှု့အဖွဲ့အစည်းများ၊ လူမှုကွန်ရက်၊ ရုပ်သံမီဒီယာများ၊ သတင်းစာ၊ ဂျာနယ်များ၊ ကိုယ်စားလှယ်လောင်းများနှင့် နိုင်ငံရေး ပါတီများထံမှ အလွယ်တကူရရှိနိုင်ပါသည်။

(၂) မိမိတို့မဲဆန္ဒနယ်တွင် ဝင်ရောက်ယှဉ်ပြိုင်ကြမည့် ကိုယ်စားလှယ်လောင်းများအား အကဲဖြတ်ခြင်း

           ဒီမိုကရေစီစနစ်တွင် မဲပေးခြင်းသည် မိမိတို့၏ အရေးကိစ္စများကို ကိုယ်စားပြု ဆောင်ရွက်ပေးနိုင်မည့်သူများကို ရွေးချယ်တင်မြေ§ာက်ရခြင်းဖြစ်သည်။ ထို့ကြောင့် မဲပေးရွေးချယ်မည့်သူသည် မိမိ၏လိုလားချက်များကို အမှန်တကယ်အလေးထား ဆောင်ရွက်နိုင်မည့်သူဖြစ်ရန် အရေးကြီးသည်။ သို့အတွက် မိမိမဲဆန္ဒနယ်တွင် ဝင်ရောက်ယှဉ်ပြိုင်သော ကိုယ်စားလှယ်လောင်းများ၏ မဲဆွယ်ကတိကဝတ်များနှင့် ၎င်းတို့၏ အရည်အချင်းများကို သိရှိလေ့လာဆန်းစစ်၍ မှန်ကန်စွာရွေးချယ်ဆုံးဖြတ် ကြရမည်ဖြစ်သည်။ အောက်ဖော်ပြပါ အဆင့်(၇)ဆင့်သည် ကိုယ်စားလှယ်လောင်းအား အကဲဖြတ်နိုင်ရန်ကူညီပေးနိုင်မည်ဖြစ်သည်။

အဆင့် ၁။ မိမိရပ်ရွာတွင်မည်သို့သော ကိုယ်စားလှယ်လောင်းများ ဝင်ရောက်ယှဉ်ပြိုင် နေသည်ကို ဖော်ထုတ်ပါ။

အဆင့် ၂။ ကိုယ်စားလှယ်လောင်းများနှင့်ပတ်သက်သော သတင်းအချက်အလက်များ             ကိုရှာဖွေရန်။

• ရွေးကောက်ပွဲကော်မရှင်၏ အင်တာနက်စာမျက်နှာတွင် ဖော်ပြသောကိုယ်ရေး  အချက်အလက်များ

• သက်ဆိုင်ရာစည်းရုံးရေးရုံးများမှ ထုတ်ပြန်သောအချက်အလက်များ

• သတင်းထုတ်ပြန်ချက်၊ သတင်းစာရှင်းလင်းပွဲများကို စောင့်ကြည့်ခြင်း

• သတင်းစာများတွင်ဖော်ပြထားသော ကိုယ်စားလှယ်လောင်းများနှင့် ပတ်သက်သော သတင်း အချက်အလက်များ

• ရေဒီယိုများနားထောင်ခြင်း

• ရုပ်မြင်သံကြားမှထုတ်လွင့်သောအချက်အလက်များ

• ကိုယ်စားလှယ်လောင်း၏ပြောကြားသောမိန့်ခွန်းများ

• လက်ကမ်းစားစောင်များ

• စည်းရုံးရေးဆိုင်ရာစာအုပ်စာတမ်းများ

• ပါတီများ၏အင်တာနက်စာမျက်နှာ

• ဖေ့စ်ဘွတ်ကဲ့သို့သော လူမှုကွန်ရက်မှတစ်ဆင့်စောင့်ကြည့်လေ့လာခြင်း

• CSO, NGO  များမှ ထုတ်ပြန်သော မဲဆန္ဒရှင်သတင်းအချက်အလက် ထုတ်ပြန်ချက်များ

• ဒေသခံကိုယ်စားလှယ်လောင်းများနှင့်တွေ့ဆုံးမေးမြန်းချက်များ

အဆင့် ၃။ လတ်တလောဖြစ်ပေါ်နေသောကိစ္စရပ်များအပေါ် ကိုယ်စားလှယ်လောင်း၏ ရပ်တည်ချက်

အဆင့် ၄။ ကိုယ်စားလှယ်လောင်း၏ ခေါင်းဆောင်မှုစွမ်းရည်ကို အကဲဖြတ်ပါ။ ခေါင်းဆောင်ကောင်းဆိုသည်မှာ

• ရိုးသားမှု၊ ပွင့်လင်းမှု၊ အကျပ်အတည်းများကြားတွင် အလုပ်လုပ်နိုင် မှုရှိရဲ့လားထည့်သွင်းစဉ်းစားရမည်။

• ဒေသတွင်း ကိုယ့်ရပ်ရွာအတွင်း ဖြစ်ပေါ်နေသည့် အဓိကကျသော အရေးကိစ္စရပ်များကို အမှန်တကယ်နားလည်မှုရှိရဲ့လားသိရမည်။

• ကိုယ်စားလှယ်လောင်း၏ နောက်ခံအချက်အလက်များနှင့်အတွေ့အကြုံ

• အရေးကိစ္စများ၊ အလုပ်တာဝန်များအတွက်ကြိုတင်ပြင်ဆင်ထားမှုရှိရမည်။

• နိုင်ငံရေးနှင့်ပတ်သက်သည့် အတွေ့အကြုံ (လူထုလှုပ်ရှားမှုများတွင်ပါဝင်ပတ်သက်မှု)

• အခြေခံကျတဲ့ အရေးကိစ္စတွေကို ဆောင်ရွက်သည့် နေရာမှာ လူထုကိုတကယ် ကိုယ်စားပြုနိုင်ခြင်း ရှိ၊ မရှိ

• ဒေသတွင်းလတ်တလော တွေ့ကြုံခံစားနေရသော ကိစ္စရပ်များကို အမှန်တကယ် နားလည်နိုင် စွမ်းရှိ မရှိ

• ဒေသတွင်းလတ်တလောတွေ့ကြုံခံစားနေရသော ကိစ္စရပ်များကို အမှန်တကယ်နားလည်နိုင်စွမ်းရှိ၊မရှိ

• ကိုယ်စားလှယ်လောင်း၏ မဲဆွယ်စည်းရုံးမှုကို လေ့လာခြင်း

• Campaign Material  များကို ပြန်လည်သုံးသပ်ခြင်း

အဆင့် ၅။ ရလာသောအချက်အလက်များကိုစိစစ်ပါ

• အချက်အလက်များကိုစီစဉ်မှု၊ နှိုင်းယှဉ်မှုများ ပြုလုပ်သင့်သည်။

• ရလာသောသတင်းအချက်အလက်များကို အောက်ပါမေးခွန်းများအား မေးမြန်းခြင်းဖြင့် ပြန်လည်သုံးသပ်သင့်သည်။

• မည်သည့်ကိုယ်စားလှယ်လောင်းသည် ရပ်ရွာတွင်ဖြစ်ပေါ်နေသော ကိစ္စရပ်များတွင် မိမိနှင့် အနီးစပ်ဆုံးတူညီမှုရှိသလဲ

• မည်သည့်ကိုယ်စားလှယ်လောင်းသည် မဲဆွယ်စည်းရုံးမှုများကို မျှမျှတတလုပ် ဆောင်သွားသလား

• မည်သူသည် ဖြစ်ပေါ်နေသော အရေးကိစ္စများအပေါ်ဘယ်လောက်အထိ သိထားသလဲ

• မည်သည့်ကိုယ်စားလှယ်လောင်းမှာ သင်ရှိစေချင်တဲ့ခေါင်းဆောင်မှုစွမ်းရည်/              အရည်အချင်းတွေရှိကြောင်း လေ့လာသုံးသပ်မိပါသလား

အဆင့် ၆။ ကိုယ်စားလှယ်လောင်းအပေါ် အခြားသူများ၏ ထင်မြင်ယူဆချက်၊ အမြင် များကို လေ့လာပါ။

• ကိုယ်စားလှယ်လောင်းကို အခြားသူများက မည်သို့မြင်သလဲ

• ဒေသတွင်းဖြစ်နေတဲ့ ကိစ္စရပ်တွေကို ထက်ထက်မြက်မြက်ကိုင်တွယ်ဖြေရှင်းနိုင်လား

• ကိုယ့်ရပ်ရွာထဲကသူတွေရဲ့ဆန္ဒသဘောထားများကိုမေးမြန်းခြင်း (မိသားစုမဟုတ်သည့်သူများ- ဥပမာ – စျေးဆိုင်ရှင်၊ အိမ်နီးနားချင်း၊ နိုင်ငံရေး စိတ်ဝင်စားသူ၊ နိုင်ငံရေးနှင့်ပတ်သက်ပြီး တက်ကြွစွာလုပ်ဆောင်နေသည့် စေတနာ့ဝန်ထမ်းများ)

• ကိုယ်စားလှယ်လောင်းကို ပံ့ပိုးပေးနေသူများ၊ ထောက်ခံနေသူများ ထိုသို့ထောက်   ခံပေးနေခြင်း၏ အကြောင်းအရင်း(ဥပမာ။ စီးပွားရေးသမားများ၊ ထင်ပေါ်ကျော်ကြားလူသိများသူများ၊ စသည်ဖြင့်)

• ထောက်ခံအားပေးနေသောအစုအဖွဲ့များ၏ရပ်တည်ချက်

အဆင့် ၇။ မိမိလိုလားသည့် ကိုယ်စားလှယ်လောင်းအား ရွေးချယ်ဆုံးဖြတ်ပါ

ကိုယ်စားလှယ်လောင်းအား ရွေးချယ်ရာတွင် နည်းလမ်းနှစ်ခုဖြင့် အကဲခတ်ဆုံး ဖြတ်နိုင် သည်။

• ကိုယ်စားလှယ်လောင်းများ အဓိကထားသည့် Issue (ကိစ္စရပ်များ)

• ကိုယ်စားလှယ်လောင်း၏ ခေါင်းဆောင်မှုအရည်အချင်းနှင့်အတွေ့အကြုံ

(၃) မဲဆန္ဒရှင်များအား အသိပညာပေးခြင်း

           ရွေးကောက်ပွဲမကျင်းပမီကာလတွင် သက်ဆိုင်ရာအရပ်ဖက်အဖွဲ့အစည်းများ၊ တာဝန်ရှိသူများ၊ အစိုးရမဟုတ်သော အဖွဲ့အစည်းများမှ မဲဆန္ဒရှင်အသိပညာပေး ခြင်းသင်တန်းများကို ဖွင့်လှစ်ပို့ချပါသည်။ ရွေးကောက်ပွဲကော်မရှင်မှလည်း ရွေးကောက်ပွဲဆိုင်ရာ သတင်းအချက်အလက်များကို အခါအားလျော်စွာ ထုတ် ပြန်ပေးပါသည်။ ယင်းတို့မှ ရရှိသောအချက်အလက်သတင်းမှန်များပေါ်တွင် အခြေခံ၍ မိမိတို့ရွာ၊ မြို့နယ်များမှ ပြည်သူလူထုများအား မဲပေးပုံမဲပေးနည်းများ၊ ရွေးကောက်ပွဲဆိုင်ရာ အသိပညာဖြန့်ဝေခြင်း၊ မျှဝေခြင်းများ ပြုလုပ်ခြင်းဖြင့်လည်း ပါဝင်နိုင်ပါသေးသည်။

(၄) မဲရုံတွင် စေတနာ့ဝန်ထမ်းအဖြစ် ပါဝင်ခြင်း

           နောက်ထပ်ပါဝင်နိုင်သည့် နည်းလမ်းတစ်ခုမှာ မဲရုံတွင် စေတနာ့ဝန်ထမ်းအဖြစ် ပါဝင်ဆောင်ရွက်ခြင်းဖြစ်ပါသည်။ မိမိတို့အနေဖြင့် မိမိတို့ရပ်ရွာကို မဲရုံများ တွင် မဲရုံအဖွဲ့ဝင်များဖြစ်သည့် မဲလက်မှတ်ထုတ်ပေးသူ၊ မဲလက်မှတ်စစ်ဆေးသူအစရှိသည့် နေရာများမှလည်း ကူညီပေးနိုင်ပါသေးသည်။ ထိုသို့ပါဝင် ကူညီရန်အတွက် သက်ဆိုင်ရာ ရပ်/ကျေးကော်မရှင်အဖွဲ့ခွဲရုံးများနှင့်ဆက်သွယ်ဆောင်ရွက်နိုင်ပါသေး သည်။

(၅) မဲဆန္ဒရှင်စာရင်းကို သွားရောက်စစ်ဆေးခြင်း

           မဲဆန္ဒရှင်များအနေဖြင့် မိမိတို့၏ မဲစာရင်းကို စစ်ဆေးရန်လိုအပ်ပါသည်။မဲစာရင်းတွင် ပါဝင်သောသူများသာ မဲပေးခွင့်ရရှိမည်ဖြစ်ပါသည်။ မိမိတို့အမည်စာရင်းမပါလျှင်သော်လည်းကောင်း၊ အချက်အလက်များ မှားယွင်းနေလျှင်လည်းကောင်း၊ အခြားသော သေဆုံးသူများ၏အမည်များပါဝင်နေ လျှင်သော်လည်းကောင်း ပြင်ဆင်ဖြည့်စွက်၊ ပယ်ဖျက်ခြင်းများ ဆောင်ရွက်ရန်လိုအပ်ပါသည်။မိမိတို့ရပ်ရွာမှ ပြည်သူများအားလည်း မဲဆန္ဒရှင်စာရင်းထုတ်ပြန်ခြင်းအားသွား ရောက်စစ်ဆေးရန် တိုက်တွန်းခြင်းများလည်း လုပ်ဆောင်နိုင်ပါသည်။

(၆) ရွေးကောက်ပွဲနေ့တွင် ပါဝင်မဲပေးခြင်း

ရွေးကောက်ပွဲနေ့တွင် မိမိကိုယ်တိုင်မဲရုံသို့သွား၍ မိမိရွေးချယ်လိုသော ကိုယ်စားလှယ်လောင်းကို လွတ်လပ်စွာဆန္ဒမဲပေးနိုင်သည်။ ရွေးကောက်ပွဲတွင် ကိုယ်တိုင် ကိုယ်ကျပါဝင်မဲပေးခြင်းဖြင့် ဒီမိုကရေစီဖြစ်စဉ်တွင် တက်ကြွနိုင်ငံသားတစ်ဦးအနေဖြင့်ပါဝင်နိုင်ပါသည်။

(၇) ရွေးကောက်ပွဲ လေ့လာစောင့်ကြည့်ခြင်း

         မဲဆန္ဒရှင်ပြည်သူများအနေဖြင့် ရွေးကောက်ပွဲဖြစ်စဉ်တစ်ခုလုံးကိုသော်လည်းကောင်း၊ ရွေးကောက်ပွဲနေ့တွင် မဲရုံများတွင် မဲပေးနေမှုကိုလည်းကောင်း ရွေးကောက်ပွဲကော်မရှင်မှ သတ်မှတ်ပြဌာန်း ထားသောလုပ်ထုံးလုပ်နည်းများနှင့် အညီလေ့လာစောင့်ကြည့်နိုင်ပါသည်။ မိမိမဲပေးခဲ့သော မဲရုံးတွင် မဲရေတွက်ခြင်းကို လေ့လာစောင့်ကြည့်နိုင်ပါသည်။

  ဒေသဆိုင်ရာလွှတ်တော်များ အားပေးကူညီရေးအဖွဲ့ (Myanmar Center to Empower Regional Parliaments-MCERP) က ‘၂ဝ၂ဝ ပြည့်နှစ် ဒေသဆိုင်ရာ လွှတ်တော်ကိုယ်စားလှယ်လောင်းများ ရွေးချယ်ရာတွင် ကျင့်သုံး သင့်သော နည်းစနစ် နှင့် စံသတ်မှတ်ချက်များ’ အစီရင်ခံစာပါ လွှတ်တော်ကိုယ်စားလှယ်လောင်းများအတွက် ရှိသင့်သော စံသတ်မှတ်ချက်များ အခန်းငယ်ကို အောက်ပါအတိုင်းဖော်ပြ လိုက်သည်။

• အရွေးခံမည့် မဲဆန္ဒနယ်တွင် လူထုက လေးစားလောက်သော ဒေသခံပုဂ္ဂိုလ်ဖြစ်သင့်သည်။

• ပရဟိတအကျိုးကို အထူးသယ်ပိုးလိုသူ။ သယ်ပိုးနေသူ ဖြစ်သင့်သည်။

• ပညာတတ်ပုဂ္ဂိုလ်ဖြစ်သင့်သည်။

• ခေါင်းဆောင်မှုပေးနိုင်သူ ဖြစ်သင့်သည်။         
•   ဆင်ခြင်တုံတရားရှိသူ ဖြစ်သင့်သည်။

•    လက်ရှိလွှတ်တော်၏ လုပ်ငန်းနှင့် သဘာဝများကို နားလည်သူ ဖြစ်သင့်သည်။

•    အုပ်ချုပ်ရေးအတွေ့အကြုံ၊ ဗဟုသုတရှိသူ ဖြစ်သင့်သည်။

၁။ အရွေးခံမည့် မဲဆန္ဒနယ်တွင် လူထုက လေးစားလောက်သော ဒေသခံပုဂ္ဂိုလ် ဖြစ်သင့်သည်။

            ကိုယ်စားလှယ်လောင်းသည် မိမိရွေးချယ်ခံမည့် မြို့နယ်မှ ဒေသခံ/ဇာတိမဟုတ် ခဲ့လျှင် ဒေသန္တရ အခြေအနေအပြင် ဒေသခံပြည်သူများ၏ ခံစားချက်နှင့် လိုအပ်ချက် အခြေအနေများကို အပြည့်အဝ သိရှိနိုင်ရန် ခက်ခဲပါသည်။ ဒေသခံပြည်သူများ အနေနှင့်လည်း ကိုယ်စားလှယ်လောင်း၏ အရည်အချင်းများအား မသိရှိရသဖြင့် ယုံကြည်အားကိုးမှု နည်းပါးနိုင်ပါသည်။ ထို့ပြင် လွှတ်တော်ရပ်နားချိန်များတွင်လည်း သီးခြား မိမိနေရပ်သို့ ပြန်စရာမလိုဘဲ မိမိဒေသတွင် ပြည်သူများနှင့် တွေ့ဆုံကာ အချိန်ကို ပိုမိုအသုံးချနိုင်မည် ဖြစ်သည်။

၂။      ပရဟိတအကျိုးကို အထူးသယ်ပိုးလိုသူ၊ သယ်ပိုးနေသူ ဖြစ်သင့်သည်။

            ပရဟိတလုပ်ငန်း လုပ်ကိုင်ဖူးသူများသာ ပြည်သူများ၏ အခက်အခဲ၊ လိုအပ် ချက်များကို မှန်မှန်ကန်ကန် သိရှိနိုင်မည်။ ဌာနဆိုင်ရာများနှင့်သာမက ပြည်သူများ နှင့်ပါ ဆက်ဆံသော အတွေ့အကြုံရှိပြီး ဖြစ်သဖြင့် လွှတ်တော်ကိုယ်စားလှယ်လုပ်ငန်း တွင် အထောက်အကူ ဖြစ်စေနိုင်ပါသည်။ ရရှိသော အကျိုးခံစားခွင့်၊ လစာထက် အင်အားစိုက်ထုတ်ရမှုများက များစွာပိုမိုသဖြင့် ပရဟိတစိတ်ရှိသူများမှသာ အနစ်နာခံ လုပ်ဆောင်နိုင်မည်ဖြစ်ပါသည်။ နိုင်ငံတော်မှ အစစအရာရာ ပံ့ပိုးမှု အားနည်းနေချိန် တွင် မိမိလုပ်အား၊ ငွေကြေး၊ အချိန်စိုက်ထုတ်ပေး၍ ပြည်သူ့အရေးကိစ္စဆောင်ရွက် ရာ၌ ပရဟိတစိတ်ဓာတ်ရှိသူများသာ စွမ်းဆောင်နိုင်မည်ဖြစ်ပါသည်။

၃။ ပညာတတ်ပုဂ္ဂိုလ် ဖြစ်သင့်သည်။ အသက်မွေးဝမ်းကျောင်းပညာရပ်တစ်ခုခုတတ်မြောက်သူ ဖြစ်သင့်သည်။

            ယခုကဲ့သို့ အကူးအပြောင်းကာလတွင် အရေးတကြီး လိုအပ်သော ဥပဒေများ အလျင်အမြန်ရေးဆွဲနိုင်ရန် အထောက်အကူပြု ပညာရှင်အင်အားစုများ ပြည့်ဝစွာ ရှိနေရန်လိုအပ်ပါသည်။ ထိုအင်အားစုများ မရနိုင်သေးမီ ယခုကဲ့သို့ကာလတွင် ပြည်သူ့ ကိုယ်စားလှယ်များကိုယ်တိုင် ပညာရှင်များ ဖြစ်ခဲ့လျှင်လည်း အထောက်အကူရနိုင် ပါသည်။

            ဌာနဆိုင်ရာ ဆက်ဆံရာတွင်၄င်း၊ ပြည်သူအများနှင့် ဆက်ဆံရာတွင်၄င်း၊ ပညာ တတ်များကို ပိုမိုလေးစား ဆက်ဆံတတ်ကြသည်။ ဥပဒေဆိုင်ရာကိစ္စရပ်များ၊ ဘဏ္ဍာရေးဆိုင်ရာကိစ္စများကို အများအပြား ဖတ်ရှုလေ့လာ ကိုယ်တိုင်ရေးသားရ သဖြင့် ပညာတတ်သူများက ပိုမိုထိရောက်စွာ ဆောင်ရွက်နိုင်သည်။ ဘတ်ဂျက်ဆိုင်ရာ ကိစ္စများတွင် ဘီလျံပေါင်းများစွာ တန်ဖိုးရှိသည့် ဆောက်လုပ်ရေးလုပ်ငန်းများကို သုံးသပ်နိုင်ရန် အင်ဂျင်နီယာများလည်း လိုအပ်ပါသည်။ (တိုင်းဒေသကြီး/ ပြည်နယ် တစ်ခုလျှင် ၄ သို့ ၅ ဦးခန့်)

            ဥပဒေဆိုင်ရာ လိုအပ်ချက်များကို ဆွေးနွေးသုံးသပ်ပြနိုင်ရန် ဥပဒေပညာရှင် အများအပြား လိုအပ်ပါသည်။ (တိုင်းဒေသကြီး/ ပြည်နယ်တစ်ခုလျှင် ၄ သို့ ၅ ဦးခန့်)၊ ဘဏ္ဍာရေးဆိုင်ရာ စာရင်းဇယားအများအပြားကို စိစစ်နိုင်ရန် စီးပွားရေး ပညာရှင်များ လိုအပ်ပါသည်။ (တိုင်းဒေသကြီး/ ပြည်နယ်တစ်ခုလျှင် ၂ သို့ ၃ ဦးခန့်)

၄။      ခေါင်းဆောင်မှုပေးနိုင်သူ ဖြစ်သင့်သည်။

            မိမိမြို့နယ်၊ မိမိအဖွဲ့အစည်းတွင် ခေါင်းဆောင်ဖူးသူများမှာ အများ၏ ကြည်ညို လေးစားမှုကို ခံယူဖူးသူ ဖြစ်သဖြင့် မိမိဂုဏ်သိက္ခာနှင့် ကိုယ်ကျင့်တရားကို စောင့် ထိန်းပြီး အဂတိကင်းရှင်းမည်ဖြစ်သည်။ ခေါင်းဆောင်ကောင်း မဟုတ်သူများ၊ ပြည်သူ့ ကိုယ်စားလှယ်နေရာ ရောက်ရှိလာပါက အာဏာယစ်မူးခြင်းများ ဖြစ်တတ်ပါသည်။

            ယခင်ခေတ်က အကျပ်အတည်းများတွင် မပါဝင်ခဲ့သော်လည်း လူရိုသေ၊ ရှင် ရိုသေရှိသူများ၊ လုပ်ရည်ကိုင်ရည် ထက်မြက်သူများ၊ ပါတီအကျိုးနှင့် ပြည်သူ့အကျိုး တို့ကို နှိုင်းယှဉ်ခွဲခြားတတ်သူများ ဖြစ်သင့်သည်။

၅။      ဆင်ခြင်တုံတရားရှိသူ ဖြစ်သင့်သည်။

            တဇွတ်ထိုးလုပ်တတ်သူများ မဖြစ်သင့်ပါ။ အများနှင့်ဆက်ဆံရာတွင် တဇွတ်ထိုး ပြောဆိုပြုမူမှုကြောင့် စည်းရုံးရေးကျဆင်းနိုင်သည်။ အတွေ့အကြုံများသူများသာ ဆင်ခြင်ဉာဏ်ကြီးမားကြသည်။ အတန်းပညာရှိသော်လည်း အတွေ့အကြုံ နည်းပါးသူများ တဇွတ်ထိုး ပြုမူလေ့ရှိသည်။ အခြေအနေနှင့် အချိန်အခါကို ကောင်းစွာ မှန်းဆနိုင်သူ ဖြစ်သင့်သည်။ စိတ်အပြောင်းအလဲ မြန်ဆန်သူ၊ စိတ်နုသူများမှာ ပြဿနာနှင့် ရင်ဆိုင်ရတတ်ပါသည်။

၆။      အုပ်ချုပ်ရေး အတွေ့အကြုံ၊ ဗဟုသုတ ရှိသင့်သည်။

            ကိုယ်စားလှယ်များ၏ တာဝန် ထက်ဝက်ခန့်မှာ မြို့ပြအုပ်ချုပ်ရေးလုပ်ငန်းများတွင် ထိန်းကျောင်းပေးရခြင်းဖြစ်သဖြင့် အစိုးရလုပ်ငန်းသဘောကို အထိအတွေ့ရှိဖူးသူ အထူးသင့် လျော်ပါသည်။ ဌာနဆိုင်ရာ ဝန်ထမ်းဟောင်းများသည် ထိန်းညှိခြင်းကိစ္စတွင် အထူးအဆင်ပြေစွာ ဆောင်ရွက်နိုင်ကြပါသည်။ ကိုယ်တိုင်မလုပ်ဖူးသော်လည်း CSOs, LNGOs တို့နှင့် တွေ့ဆုံဆက်ဆံဖူးသည့် အတွေ့အကြုံရှိလျှင်လည်း ဖြစ်နိုင်ပါသည်။ လွှတ်တော်ကိုယ်စားလှယ်များ၏ အဓိကတာဝန်ဖြစ်သော ဥပဒေပြုစုရေး လုပ်ငန်းတွင် အစိုးရဝန်ထမ်းအဖြစ် လုပ်ကိုင်ဖူးသူများက ဥပဒေ၏ အားနည်း ချက်များကို ပိုမိုသိမြင်နိုင်သဖြင့် အားသာမှုရှိပါသည်။

၇။      လက်ရှိလွှတ်တော်၏ လုပ်ငန်းနှင့် သဘာဝများကို နားလည်သူ ဖြစ်သင့်သည်။

            လွှတ်တော်၏ လုပ်ငန်းသဘာဝကို နားမလည်လျှင်၊ မလေ့လာလျှင် မိမိ၏ လုပ်ပိုင်ခွင့်နှင့် တာဝန်များကို မသိခြင်း၊ မိမိလုပ်ပိုင်ခွင့်မရှိဘဲ အခြားသူ၏ လုပ်ပိုင်ခွင့်များကိုစွက်ဖက်မိခြင်း၊ မိမိ၏ အဓိကတာဝန်များကို မဆောင်ရွက်ဘဲ လစ်ဟာနေခြင်းများ ရှိနေမည်။